คลังกิเลส ที่เรียกว่า "อนุสัย"

คนเราทุกคนมีคลังกิเลส มีคลังเก็บกิเลสที่เกิดมาจาก "ความเห็นแก่ตน"
คลังกิเลสนั้นเรียกว่า "อนุสัย"
โง่ทีหนี่ง ทำให้เกิดกิเลส "โลภะ โทสะ โมหะ" ก็ตามขึ้นมาครั้งหนึ่ง
แล้วก็เก็บความเคยชินที่จะเป็นเช่นนั้นไว้หน่วยหนึ่งๆๆเสมอไป
สะสมไว้ในสันดาน นี้เรียกว่า "คลังกิเลส"

ทุกคนมีมัน จึงง่ายที่จะเกิดกิเลส เพราะมันเก็บไว้ในคลังเป็นอันมาก
เรื่องมันมีไม่ได้ ถ้าไม่มีคลังกิเลส เรื่องเกิดไม่ได้ ถ้าไม่มีคลังกิเลส
ปัญหาเกิดไม่ได้ ถ้าไม่มีคลังกิเลส ที่เก็บไว้มากมาย จนง่ายที่จะเกิดกิเลส

ถ้า "ไม่มีตัวตน" ก็ไม่มีอะไรที่เป็นเสน่ห์ยั่วยวนได้ เพราะมันไม่มีตัวตนที่จะรับเอา
พอ "มีตัวตน" ไอ้สิ่งที่จะเป็นเสน่ห์ยั่วยวน จับจิตจับใจเรียกในบาลีว่า "อสฺสาท"

เสน่ห์อันยั่วยวนนั่นมันก็มีขึ้นมา เพราะมันเป็นอวิชชา มันหลงรักในความมีเสน่ห์ของสิ่งเหล่านั้น
บวกก็มีเสน่ห์ไปตามบวก ลบก็มีเสน่ห์ไปในทางลบ
เช่นว่า ได้ด่าเขาก็สบายเหลือเกิน ดีใจเหลือเกิน
ได้อิจฉาริษยาเขา ทำลายเขา ก็สบายเหลือเกินสนุกเหลือเกิน

... พุทธทาสภิกขุ
... ปัญหาทุกเรื่องเกี่ยวกับตัวตน พ.ศ. ๒๕๓๑
... หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ : Buddhadasa Indapanno Archives